คำศัพท์เบื้องต้นเกี่ยวแสตมป์

ในวงการแสตมป์มีคำศัพท์เฉพาะที่ใช้กัน เช่นเดียวกับศาสตร์แขนงอื่น บางคำใช้ทับศัพท์ภาษาอังกฤษโดยตรง บางคำมีศัพท์ที่ตั้งขึ้นเฉพาะเป็นภาษาไทย นักสะสมควรทราบคำศัพท์เหล่านี้ไว้เพื่อ ความเข้าใจในการศึกษาตราไปรษณียากรต่อไป

แอดฮีซิฟ (adhesive)

คือ ดวงตราไปรษณียากร หรือแสตมป์ที่ใช้ปิดบนซองจดหมาย หรือห่อซอง โดยใช้กาวหรืออื่นๆ ไม่ใช่แสตมป์ที่พิมพ์ติดมากับซอง หรือไปรษณียบัตร หรือจดหมายไปรษณีย์อากาศ
แสตมป์บล็อก (block of stamps) 

เป็นแสตมป์ ที่พิมพ์ติดต่อกันในแนวตั้ง หรือแนวนอนอย่างน้อย ๒ ดวง เช่น แสตมป์บล็อค ๔ จะมีแสตมป์ ในแนวตั้ง ๒ ดวง และแนวนอน ๒ ดวง แสตมป์บล็อค ๖ จะมี แสตมป์ในแนวตั้ง ๓ ดวง และแนวนอน ๒ ดวง เป็นต้น
สมุดตราไปรษณียากรเล่มเล็ก (stamp booklet) 

เป็นสมุดเล่มเล็กๆ คล้ายกระดาษแข็งพับครึ่งเป็น รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ภายในบรรจุแสตมป์ ซึ่งเป็นแสตมป์ราคาเดียว หรือหลายราคาก็ได้ ในประเทศไทยใช้ บรรจุแสตมป์ราคาเดียว สมุดตราไปรษณียากรเล่มเล็กนี้ ช่วยให้สะดวกต่อการนำแสตมป์ติดตัวไปใช้ ในโอกาสต่างๆ นอกจากนี้ ยังมีประโยชน์ในการ สะสมแสตมป์อีกด้วย เกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศ ลักเซมเบิร์ก (Luxemburg) ใน พ.ศ. ๒๔๓๓

แผ่นแสตมป์ (sheet)

คือ แผ่นแสตมป์ที่พิมพ์สำเร็จออกมาจากโรงพิมพ์ ปกติจะประกอบด้วย แสตมป์ ๕๐ หรือ ๑๐๐ ดวง

ลายน้ำ (water mark)

คือลวดลายต่างๆ บน กระดาษที่ใช้พิมพ์แสตมป์ สังเกตได้จากด้านหลัง ของแสตมป์ 

รอยปรุ หรือรอยจักร (perforate)

คือ รอยปรุจุดไข่ปลา หรือรอยจักร หรือรอยปรุที่แยกแสตมป์ออก เป็นดวงๆ เพื่อช่วยในการฉีกให้รวดเร็วยิ่งขึ้น

ไม่มีรอยปรุ (imperforate) 

อาจเป็นแสตมป์ที่ตั้งใจพิมพ์ออกมาโดยไม่มีรอยปรุ หรือแสตมป์ที่ไม่มีรอยปรุ เนื่องจากความผิดพลาดในการพิมพ์ก็ได้ 

กาว (gum) 

กาวที่ใช้ฉาบอยู่ด้านหลังแสตมป์ เป็นกาวแห้ง เมื่อใช้น้ำแตะที่ด้านหลังนั้นก็สามารถ ผนึกแสตมป์ลงบนซองได้ทันที เรามักจะพบอักษร "O.G." หมายถึง original gum คือ กาวเดิมที่ฉาบอยู่ด้านหลังแสตมป์ตั้งแต่แรก 

สิ่งจำหน่ายเพื่อการสะสม (postal stationary)

เป็นคำรวมที่ใช้เรียกกระดาษต่างๆ ที่มีตราไปรษณียากรพิมพ์ติด สามารถส่งทางไปรษณีย์ได้ทันที เช่น ไปรษณียบัตร ไปรษณียบรรณ (ซองจดหมายที่มี ตราไปรษณียากรพิมพ์ติด) กระดาษห่อสิ่งตีพิมพ์ และจดหมายไปรษณีย์อากาศ หรือแอโรแกรม ทั้งนี้ นับรวมถึงตราไปรษณียากรที่เป็นดวงๆ หรือแผ่นๆ

การทดลองพิมพ์ (proof) 

เป็นการพิมพ์ขึ้น เพื่อนำมาตรวจสอบแบบและสีก่อนที่จะพิมพ์จริง

โอเวอร์พรินต์ (overprint) 

คือ การพิมพ์ประทับเพิ่มด้วยหมึกบนดวงแสตมป์ โดยจะพิมพ์เพิ่มด้านหน้า ของแสตมป์ ภายหลังที่แสตมป์นั้น พิมพ์เสร็จสมบูรณ์แล้ว
ตัวตลกที่เกิดจากความผิดพลาดขณะทำการผลิตแสตมป์ (error) 

เป็นแสตมป์ที่ออกโดยทางการ แต่มีลักษณะผิดไปจากแสตมป์ปกติ เนื่องมาจากความผิดพลาด ขณะทำการผลิตแสตมป์นั้น เช่น ผิดพลาด ในการใช้กระดาษ (paper error) อาจนำกระดาษของ แสตมป์ชุดอื่นที่มีลายน้ำต่างกันมาใช้พิมพ์แทน หรือ ผิดพลาดในการพิมพ์ (printing error) เช่น พิมพ์ภาพ หัวกลับ พิมพ์ซ้ำ พิมพ์ผิดด้าน เป็นต้น

ตัวตลกที่เกิดจากความผิดปกติของแม่พิมพ์ หรือเครื่องพิมพ์ (variety) 

เป็นแสตมป์ที่ออกโดยทางการ แต่มีลักษณะผิดไปจากแสตมป์ปกติ เนื่องจากความผิดปกติของแม่พิมพ์ หรือเครื่องพิมพ์ ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นกับแสตมป์ดวงเดียว หรือหลายดวง ในแผ่นก็ได้ เช่น มีฟองอากาศในดวงแสตมป์ สีหมึกที่พิมพ์เลอะเลือน เนื่องจากบล็อคแม่พิมพ์สึก เป็นต้น
ตราประทับควบคุม (control marks) 

เป็นตราประทับที่ทำขึ้น เพื่อควบคุมการสูญหายของแสตมป์ เพราะบางครั้งแสตมป์อาจถูกขโมยไปจากคลังได้ ตราประทับนี้มักจะประทับด้านหลังของแสตมป์ โดย ประทับด้วยตรายาง หรือ ใช้พิมพ์ หรือเขียนก็ได้ 

การประทับตราประจำวัน (cancellation) 

คือ การประทับตราประจำวันของที่ทำการไปรษณีย์ลงบนตราไปรษณียากร เพื่อป้องกันการนำเอามาใช้ซ้ำอีก

ตราประทับ (post mark) 

เป็นตราประจำวัน ที่ปรากฏอยู่บนซองจดหมาย โดยปกติจะระบุชื่อที่ทำ การไปรษณีย์ วัน เดือน ปี และเวลาที่ประทับ

การประทับตราเพื่อการสะสม (cancelled to order ; CTO.) 

เป็นการประทับตราประจำวันลงบน ตราไปรษณียากร โดยไม่ได้มีการส่งผ่านเส้นทางขนส่งทางไปรษณีย์อย่างแท้จริง กล่าวคือ เมื่อมีผู้สะสม ประสงค์ที่จะให้แสตมป์ที่ซื้อมามีการประทับตรา เช่นเดียวกับแสตมป์ที่ใช้แล้วก็จะนำแสตมป์นั้นๆ ไปขอให้เจ้าหน้าที่ของที่ทำการไปรษณีย์ประทับตราประจำวันให้

ซองวันแรกจำหน่าย (first day cover) 

เป็น ซองจดหมายที่มีแสตมป์ชุดที่ออกใหม่ผนึกครบชุด และมีตราประทับพิเศษ ประทับบนซอง ในวาระแรกจำหน่าย ของแสตมป์ชุดนั้น 

ซองเที่ยวบินแรก (first flight cover) 

เป็นซองที่ส่งไปกับเที่ยวบินเที่ยวแรกระหว่างสองเมือง หรือสองประเทศ มีตราประทับพิเศษที่ทำขึ้น เพื่อเที่ยวบินนั้นๆ